|
Böyük
səhər sindromu
Onlar iri dəstələrlə, izdehamla orda-burda toplaşır. Onlar aqressivdi,
kobud, dözülməz, qışqırıqçı, sırtıq və həyasızdı. Onlar bərkdən danışır,
ucudan öskürür, asqıranda ağzını da tutmurlar. Biədəb geyinir, bibırçı
danışır, heç kimi saymırlar. Onlardan heç yerə qaçmaq mümkün deyil. Çünki
onlar da səninlə bir şəhərdə yaşayır. Ən gülməlisi odur ki, bu insan kütləsinin
içində mütləq eləsi tapılır ki, sənə baxıb eynən bu cür düşünür. Bu mənzərəyə
baxıb gülməyi ağlına gətirməyənlər bunu böyük şəhər sindromu adlandırır.
Əgər bu fikirlər ağlından keçibsə deməli sən də xəstəsən…
Deməyin ki, «məndə bunun əlamətləri yoxdu, mən sağlamam». Böyük şəhərlərin
sakini bu xəstəliyə tutulmaya bilməz. Gizləməyə nə ehtiyac var, hamı kənddən
gəlib. Amma bir neçə nəsil bundən əvvəl. Dədə babamız torpaqda eşələnib,
bizim indi arzulaya biləcəyimiz həyatı yaşayıb. Sübh ağarmamış durub,
ciyərlərinə təmiz hava çəkib. Bizdən fərqli olaraq zəhmətinin nəticəsi
gözünün qabağında olub. Şəhərli bunu röyalarında görə bilər. Biz süni
işıqla dolanaraq təbii həyat ritminin ürək döyüntüsünü eşitmirik. Hər
bir insan özünü böyük maşının bir vinti saysa da axır nəticədə nəylə məşğul
olduğunu bilmir. Hamı əmindi ki, bu vint sıradan çıxsa da onu əvəz eləməyə
mütləq başqa birisi tapılacaq. Şəhərlər artıb nəhənc əjdahaya çevrilir.
Bu əjdaha hamımızın arzularını, xəyallarını, itellektini və hətta cismini
də «həzm edərək» böyüyür. Əvəzində qazancımız nə? Çox dəbli ifadələr -
xroniki yorğunluq, aqressiya, depressiya. Və üzücü tənhalıq hissi….
Yalnız şəhərlinin ağlına gələ bilər ki, planetimiz adam əlindən aşıb daşır.
Şəhərdə göylər sonsuz uzaq və əlçatmazdı. Oralara düşməkçün ya ölməlisən,
ya da şairdən, musiqiçidən olub uzaq dünyaları gəzməyi öyrənməlisən. Bunu
bacarmayanlar yalnız yuxularında azad olur. Amma əslində isə şəhər sonsuz,
ucu bucağı görünməyən planetdə kiçicik bir adadı. Burada informasiya axını
bizə gün vermir, reklamlar, «hara getməli?», «nə etməməli?»kimi ağır suallara
cavab verən başgicəllədən işarələr gözümüzü deşir. Televizorda nə eşidirik?
- öldürdülər, asdılar, kəsdilər, oğradılar, döğradılar. Hər şey də operativ,
real həyat ritmində. Çoxdan arzuladığımız sakitlik, sükut gecə saat 2-dən
sübhə qədərdi. Əlbəttə bəxtin gətirsə, gecə kiminsə siqnalizasiyası işə
düşməsə, eyş-işrətdən başı ayılmayanlar pəncərənin altında mahnı oxumasa.
Bəzən heç padşahın piyada getdiyi yerdə də rahat otura bilmirik. «Sən
orda neynirsən» sualını eşitməməkçün tələsik çıxırıq. «A rəhmətliyin oğlu,
burda neynəllər?»
Qocaların sevimli qorxusu belədi: «Küçədə yıxılıb ölləm, heç kim fikir
verməz». Bir ayağı görda olan qocalarımız morqa düşməyin qorxusundan heç
ayağını bayıra da qoymur. Sonra biabırçılıq olar, uşaqları, nəvələri ondan
iylənib göyərəndən bir neçə gün sonra xəbər tutar. Yas mərasimində hamı
bunu bilər. Noolsun, biz böyük şəhərin xəstə sakinləriyik. Sən də hamı
kimi psixiatrların qorxulu saydığı eyni tipli kvadrat, düzbücaqlı evlərdə
yaşamağı öyrənməlisən. Uğur qazanmalısan, cavan görünməlisən, ağıllı və
hazırcavab olmalısan. Filan yaşacan oxumalı, evlənməlisən, uşaq böyütməli,
bir sözlə milli standartlara uyğunlaşmalısan. Vaxtaşırı qəzet oxuyub kimn
kimi söydüyünü bilməlisən, bazar-dükandan, qiymətlərin artımından xəbər
tutmalısan. Arabir qeybət eləməyi də özünə icazə verməlisən. Bu xəstəliyin
tələbləridi.
Odur ki, burada hamı müalicəlikdi. Avropalılar şəhərin kənarında yaşamaqla
sindromdan qaçmağa çalışır. Biz bu tezliklə «novostroykadan» qurtula bilmərik.
Ən azı evin haqqını ödəyib qurtarana kimi. Qocalanda məşəqqətli həyatın
mükafatı kimi ölməyə təbiət qoynuna gedərik. Əgər təbiət sözündən ürəyin
bulanırsa ola bilər ki, kəndçinin şəhərliyə keçmə mərhələsində keçid rolu
oynayan yeni insan növüsən. Böyük şəhər sindromu isə bu yolda kiçik «lomka»dan
başqa bir şey deyil. Fikir eləmə, 3-4 salamat nəsil yetişdirə bilsən sonrakı
insanlar böyük şəhər sindromuna qarşı immunitet qazanmış olacaq.
|
|
