Gülnarə Rəfiq

Rəssamlara yaxınlıq verməyən qadınlar fırçanın toruna asanlıqla düşürlər...

Ah, qadınlar, qadınlar! Bəşəriyyətin güclü hissəsinin sevdiyi bu frazada nələr gizlənir? Sevgimi, nifrətimi, bəlkə həsrətdi bu sözləri həyata gətirən? Axı, kimdi bu qadınlar? Xüsusilə də yaradıcı adamlarçun. Qadının rəssam həyatında nə rol oynadığını anlamaqçun dahi rəssamların əsərlərinə ötəri bir nəzər salmaq kifayət edər. İstər həyat yoldaşı, istər ömür yolunun təsadüfi müşayiətçisi olsun, onlar rəsmdə, rənglərdə əbədiləşə biliblər. Yaradıcısına ilham verməyi bacarıblar deyə. Onlar olmasaydı, bəşəriyyətin addımladığı uzun yolun möhtəşəm rəssam qalereyasında yüzlərlə portretlər, tablolar yaranmazdı.
Bəs, bizim müasirlərimiz olan rəssamlar nə düşünür? Ən vacibi isə nə, daha doğrusu, kimi çəkirlər? Rəssamlara bircə “Qadınlar kimdir?” sualı və rəsm prosesini hərisliklə izləməkçün bir qadın rəsmi çəkmək xahişiylə müraciət etdik.

Qəyyur Yunus: “Qadında intellekt olmalıdır...”
- Qadın anadır, sevimli qadındır, qızdır, ailə ocağının keçikçisidir. Amma təkcə bununla kifayətlənmək olmaz. Mən hesab edirəm ki, qadında yüksək intellekt olmalıdır. Orijinal, ekstravaqantlığa qiymət vermək bacarığı olan qadınlara rəğbətlə yanaşıram. O, düşdüyü hər bir vəziyyəti dərhal qiymətləndirib ani nəticə çıxarmağı bacarmalıdır. Belə qadınları baxışından tanımaq olar. Bu cür qadına hər adam yaxın düşə bilmir. O heç vaxt imkan verməz ki, onu seçsinlər. Çünki belə qadın özü seçir.
Ömrü boyu qadın çəkib. Hamısı da gözəl, hətta ağıllıdı. Sualı dodağında donmuş qadınları çəkməyi, deyəsən, çox sevir. Bu dəfə ənənədən kənara çıxıb qadını Qəyyura xas olmayan çılpaqlıqda çıkdi. Bir əlinə söykənərək oturmuş qadın o biri əliylə saçını yuyur. Qəzetdə çap olunacağını bilib dərhal fikrini dəyişdi və tamam başqa bir rəsm çəkməyə başladı. Deməli, redaktə və senzura problemləri təkcə qəzetə xas deyilmiş. Özünü senzura daha qəddardır.
Əvvəl saç, sonra iri gözlər, daha sonra qəribə təbəssüm əmələ gəldi. Rəsmi uzun müddət, hər xırda ştirixini işləməklə sevə-sevə çəkdi deyə ikinci ekspromt sual doğurdu.
-Bu qadını svirsinizmi?
Cavabında əlini rəsmdən çəkməyərək sözləri əvəz edəcək dərəcədə dediyi uzun bir “hə..ə..ə”si hər şeyi öz yerinə qoydu.
- Bəs, əlini qarnında niyə qoyub?
- Deyəsən, hamilədir. İki aydır ki, uşaq gözləyir.
- Bəlkə ona görə gözləri belə işıqlıdır?
- Bəlkə də.

İsmayıl Məmmədov: “Onu çəkməkdən asan nə var..”
- Əgər bəşəriyyəti iki hissəyə bölmək olsaydı, onda qadınları bəşəriyyətin ikinci yarısı hesab etmək olardı. Qadınlar qəribə məxluqlardır. “hə” demək istəyəndə “yox” deyir, yaxud əksinə. Qadında iki başlanğıc – mələk və şeytan-hər ikisi yanaşı yaşaya bilir. Qadın insanda eyni zamanda həm incə və ülvi hissləri oyada bilir, həm də daxili etirazın yaradıcısıdır. Hərdən arzulayıram ki, qadına ehtiyacım olmasın. Cavanlıqda adamın vurulub qol-qanad açdığı vaxt çox olur. Yaşa dolduqca bu hissləri itirirsən. Vaxt tapıb emalatxanada işlədiyim bir neçə saat ərzində mən həmin o itirdiyim ruhi vəziyyəti bərpa edirəm. Bu zaman yanımda olan qadını görünməyən sevgiylə sevmək iqtidarında oluram. Bu vəziyyətdə bacarsam, ürəyimi öz əllərimlə çıxarıb ona verərdim.
İsmayılın ekspromt rəsm çəkmək, əhval-ruhiyyə ötürmək bacarığını kim bilmir ki. Qadın haqqında nisbətən uzun, sonu qaranlıq dalana dirənən söhbətdən sonra professional rəssam əliylə bir neçə ştrixlə şəffaf, elə bil uçmağa hazır qadın doğulur. Qəribə bir rahatlıqla. Elə bil qabaqcadan hazırlanmışdı.

Maarif Baba oğlu: “Qadın görəndə işlərim saz gedir...”

- Qadın? Qadın hər şeydi. Mənim emalatxanama qadın, xüsusiylə gözəl qadın gələndə çox sevinirəm. Onda işlərim də yaxşı gedir.
15 gün fasiləsiz işlədiyi tablonu lap təzəcə qurtardığından elə bil “sıxılmış limon” kimidir. Nə sualın, nə də xahişin məğzinə varmır, yaxud anlamaq istəmir. Qonaqpərvər ev sahibi kimi vaxtilə kiminsə çap etdirdiyi diplom işinin vərəqlərini stol üstünə sərməklə səliqə yaratmağa çalışır. Qələm tapa bilmədiyindən elə qonağın qələmiylə bir neçə saniyə ərzində nəsə cızmağa başlayır. “Mən işləməyə çox simicəm” deyə işini tamamlayır. Sonrasısa Nəsimidən, Fizulidən sitatlar və mövzudan xeyli uzaq bir söhbət.

Zakir Hüseynov:
“Onların çox şeydə əli var...”

- Hə demək olar? (Yəqin çeynənməmiş frazaları təkrar etmək istəmir deyə bir qədər tərəddüd edir) Təbiətin qanunudur: qara-ağ, qadın-kişi və s. Bu, bizim istəyimizdən asılı deyil. Dünyada ən gözəl kəşflər də, müharibələrin əksəriyyəti də qadınlara görə olur. Bəzən deyirlər ki, qadınlar quşbeyindir. Mən buna inanmıram. Qadın var, 15 kişidən üstündür. Tarixin qaranlıq qalan səhifələrində mütləq qadınların əli var.
Suala həvəssiz cavabından sonra məmnuniyyətlə yerini işıqlı pəncərə qarşısında rahatladı. Başqalarından fərqli olaraq qadını rəngli akvarellə çəkməyə üstünlük verdi. Çəkdiyi qadının nə üzü var, nə də cizgiləri. Əvəzində mürəkkəb rəngli bir dairə. Yəqin qadın cizgisiz olsa, onunçun daha yaxşıdır. Qarışıq rənglərdən doğulan qadının yaradıcısına ənənəvi bir sual:
- Onu sevirsənmi?
Əlini arxadakı kətan üzərindəki oxşar qadınlara uzadıb “Sevməsəm, onu çəkərdimmi” cavabını verir. İşini qurtarandan sonra da qurumağa qoyulmuş kağızın yanına dəfələrlə qayıtmalı olur. Deyəsən, ürəyi onu rahat qoymur.

Bəs, görəsən, psixoloq nə deyərdi?

Özü də müəllifi tanımadan. Axı çəkilən hər bir cızıqda, hər bir əyridə xaricə yönəlmiş informasiya var. Təəssüf ki, fikir deməyə razılaşan psixoloq mətbuatındakı boğuşmaların növbəti qurbanı olmamaqçun anonim qalmağı arzuladı. Amma verdiyi kiçik məlumat oxucu üçün, elə müəlliflərin özüyçün də maraqlı ola bilər.
1. Ətalətli adamdır. Ona qarşı edilən pisliyi, eləcə də yaxşılığı unutmur. Sözü üzə deməyi sevir. İndividuallığı gözə çarpmır. Həssas, amma passiv tipdir.
2. Cəhdlərinin əksəriyyəti xaricə yönəlib. Rəsmdəki məkanı tam doldurmasından, boş yer qoymasından görünür ki, elədikləri özünü göstərməkçündür. Özündənrazı təəssüratı oyadır. Qadınlara xas cəhətləri də (həssaslıq, ürəyiyumşaqlıq) var.
3. Çəkilən rəsmdə informasiya azdır. Amma imzasından görünür ki, demonstrativ xüsusiyyətləri var. Təbiətcə liderdir. Sənətlə məşğul olmasına baxmayaraq elədiklərinin hamısı karyera qurmağa yönəlib.
4. Rəsmlərin içində ən çox maraq doğuran budur. Qeyri-standart düşüncəsi var. Amma patologiyası, bəlkə də cinsi patologiyası ola bilər. Qadının qeyri-ənənəvi quruluşu onun qeyri-adi baxış bucağından asılıdır.

“Avropa” qəzeti,
19-25 fevral, 2000-ci il