İncəsənət zorakılıq vasitəsidir!
Bütün dünya teatrdır, bizsə klounada (bəlkə də absurd) teatrının aktyorları…

Keçən bazar Gənc Tamaşaçılar Teatrında Otello həmişəki kimi Dezdemonasını boğub öldürürdü. Yox, əvvəl sevirdi, hisslərindən uçunurdu, sonra nədənsə axmaqlıq tutması tutdu və Yaqonun sözlərinə uydu. Qısqanmağa başladı, müasir dillə desək dərisinin rəngindən natamamlıq komplesi yarandı, axırda da Dezdemonanın «əxlaqsızlığının» dünayaya ziyan vuracağından qorxub onu boğub öldürdü.
Məşhur «Yatmazdan əvvəl dua etmisənmi?» cümləsini deyəndə artıq o, sevdiyi insanın taleyini yox, babasının nənəsinə, nənəsinin atasına, atasının anasına verdiyi və ona miras, yadigar qalmış yaylığı düşünürdü. Elə bilirsiz bunları mən teatrın səhnəsində görüb bilmişəm? Xeyr, siz teatrlarımızın aktyorlarının diksiyasını 1-2 dəfə eşitsəydiz belə gülünc iddialar irəli sürməzdiz. Nəinki mən, hətta ən iti danışan adam, eləcə də ən iti qulaqlar belə aktyorlarımızın sürətli nitqini anlaya bilməzdi. Qınamalı deyil, tamaşanın rejisyoru, köməkçisi də başqa millətdən idi. Yəqin azərbaycanca iki kəlməni ardıcıl deyə bilməyən mütəxəssislərin azərbaycan dili barədə düşüncələri belədir. Yaxşı ki, Otellonun, Yaqonun, Dezdemonanın kimliyini bilirdim. Sonuncu sıradan səhnəyə baxanda adama elə gəlirdi ki, bu incəsənət yox, adı bilinməyən bir zorakılıq aktıdır. Özü də bilet alıb içəri keçəndən sonra…
İndi deyərsiz ki, cinayətkarlar zorakılıq eləyər, uzaqbaşı polislər. Sənətkarın zorakılığı nə dəxli var? Sənətlərin diktatura zamanında, xalqın çörək və əyləncə tələb etdiyi dövrlərdə çiçəklənməsi buna sübut deyilmi? Rusiyada Ural ətrafı şəhərlərin birində polislər üçün yeni qaydalar tətbiq edilib. Təsəvvür edirsiz, içib küçədə dava salan bir qrup cavanlara yaxınlaşan polis hamletsayağı «To be or not to be?» (Olum, ya ölüm?) soruşandan sonra «dubinka»sını işə salır. Ya da yol polisi küçədə birisini vurub şikəst etmiş sürücü qadından lap Otello kimi «Yatmazdan əvvəl dua etmişdinmi?» soruşur. Bu zarafat deyil. Həqiqətən də martın 1-dən etibarən başbilən müdirlərin əmrinə görə hər polis işçisi özünə dəftər tutmalıdır. Bu dəftərdə teatr, muzey, kinoya səfərlərdən sonra qeydlər və təssüratlar yazılmalıdır. Müdiriyyət söz verib ki, dəftərləri vaxtaşırı yığıb yoxlayacaq, bəlkə qiymət də yazacaq. Dəftərə nəinki təəssürat yazılmalı, hətta biletlər də yapışdırılmalıdır. Özü də polis teatra tək getməməlidir, ailəsini də aparmalı, sonra onların da təssüratını dəftərə köçürməlidir. Rusiyanın başqa şəhərləri də bu təcrübədən yararlanmaq fikrindədir. Təbdirin adını «DİN-in reforması» qoyublar. 80 saylı qərarda yazılıb ki, işçilərin mənəvi-psixoloji təminatı üçün belə radikal vasitələrə əl atmalı olublar. Bu reformadan artıq narazılar var. Maaşının azlığından şikayətlənən rusiyalı polislər (onlar hələ də milisdirlər) bilmir ki, qarnılarına çörək alıb yesinlər, yoxsa teatra getsinlər. Onlardan zirəkləri artıq təbdir də töküb teatrın qarşısında yerə atılan cırıq biletləri yığıb dəftərə yapışdıraraq müdirlərini aldadırlar. Görürsüz, polisin öhdəsindən yalnız sənət gələ bilər.
Sənətin zorakılıq vasitəsi olmasını sübut edən başqa bir fakt: Britaniyada Kent karllığının Dartford şəhərində klassik musiqinin köməyilə yeraltı keçidlərdə divar yazılarının sayını azaltmağa nail olublar. Burada səscügləndiricilər vasitəsilə fasiləsiz şəkildə Qustav Malerin simfoniyaları səsləndirilir. Bu musiqi hava qaralan kimi keçidi pis günə qoyan cavan qraffitistlərin (divarları sprey rənglərlə bəzəyən uşaqlara belə deyirlər) zövqünə uyğun deyil. Nə qədər ki, bu musiqi keçiddə səslənir onlar burada toplaşmaq, hətta divarları yazmaq istəmirlər. Amma şəhərin başqa sakinləri klassik musiqi sədaları altında özünü təhlükəsiz hiss etməyə başlayıb. Dartfordun meriyası gələcəkdə proqrama Mosart, Hendel və başqa bəstəkarların əsərlərini salmağı da düşünür. Qraffitistlərin də xətrinə çox dəyməyiblər. Onlara qonşuluqda yerləşən Skeyt parkı rəngləmək təklif edilib. Qonşuluqda olan Nortflit şəhərində də cavanları mağazaların qarşısından klassik musiqi ilə qovalayırlar. Blekbern və Bernli şəhərlərində, eləcə də Yeni Zellandiyada bu təcrübə artıq həyata keçirilməyə başlayıb.
Xatırlayırsızsa, bizdə də matəm günlərində güləyən xalqımızın dodaqlarını qulağının dibindən yığışdırmaş üçün televizorda fasiləsiz klassik musiqi verilir. Hələ ki, bundan feyziyab olan adam görməmişəm. Sənət böyük qüvvədir! Millət, xüsusilə də polislər, özünüzü yaxşı aparın. Yoxsa sizi də teatra göndərərlər! Gedib Otellonun xırıltılarına, Dezdemonanın çığırtılarına baxmalı olarsız. Heç olmasa Yaqonun əlinə butafor bıçaq verəydilər. Yoxsa hamını barmağıyla öldürürdü…